Wyłączenie mieszkańców prywatnych domów opieki całodobowej z prawa do świadczenia wspierającego stawia poważny znak zapytania przy sprawiedliwości, proporcjonalności i spójności systemu wsparcia osób z niepełnosprawnościami.

Regulacja ta, choć wpisana w szerszą ideę wspierania osób w ich środowisku domowym i przeciwdziałania nadmiernej instytucjonalizacji, prowadzi w praktyce do odwrotnego rezultatu — pomija najbardziej niesamodzielne osoby, dla których pobyt w placówce nie jest wyborem komfortu, lecz koniecznością wynikającą z poziomu potrzeb, braku dostępności usług publicznych lub ograniczeń wsparcia rodzinnego.

Konsekwencją takiego rozwiązania jest utrwalenie nierówności między osobami o porównywalnym stanie zdrowia i poziomie potrzeby wsparcia, których jedynym „kryterium różnicującym” staje się miejsce zamieszkania. Prowadzi to do sytuacji, w której osoby o najwyższych kosztach opieki i największych ograniczeniach funkcjonalnych pozostają poza kluczowym mechanizmem finansowego wsparcia, podczas gdy osoby o niższej potrzebie wsparcia – ale mieszkające w środowisku domowym – mogą z niego korzystać. Tak skonstruowany system nie tylko nie realizuje zasady równego traktowania, ale może także być postrzegany jako naruszający założenia Konwencji ONZ o prawach osób z niepełnosprawnościami, zwłaszcza zakazu dyskryminacji ze względu na formę organizacji opieki.

Zapowiadany przez ustawodawcę przegląd przepisów daje nadzieję na korektę istniejących rozwiązań i dostosowanie ich do rzeczywistych potrzeb osób najbardziej zależnych od wsparcia. Do czasu ewentualnych zmian osoby z niepełnosprawnościami i ich rodziny funkcjonują jednak w stanie niepewności i obciążenia finansowego, w którym to nie poziom niesamodzielności, lecz forma opieki determinuje dostęp do pomocy państwa.

Taki model rodzi poważne ryzyko systemowego wykluczenia, utrwala nierówności w dostępie do usług i świadczeń oraz wymaga pilnego i kompleksowego przemyślenia. W centrum wszelkich reform powinno znaleźć się założenie, że wsparcie przysługuje osobie — nie jej adresowi zamieszkania — a system powinien odpowiadać na rzeczywiste potrzeby, niezależnie od tego, czy są one realizowane w środowisku domowym, czy instytucji całodobowej opieki.